امروز- لیلا زمانی
پول شویی و شستن پول کثیف همیشه یک مشکل بزرگ بوده است، نه تنها در داخل کشورها بلکه بیشتر در سطح بین‌المللی. تبهکاران سازمان‌یافته برای پوشاندن رد پای خود و وارد کردن درآمدشان به اقتصاد، بانک‌ها، موسسات مالی و سرمایه‌گذاری‌های قانونی به شدت به تاکتیک‌های پولشویی تکیه می‌کنند. را‌ه‌های زیادی برای پولشویی وجود دارد و با تکامل امور مالی و مخصوصا به دلیل دیجیتالی شدن دنیا، تاکتیک‌های پولشویی نیز پیشرفته‌تر شده است.پولشویی عبارت است از قانونی جلوه دادن هر نوع درآمدهای غیرقانونی و یا تبدیل هر نوع درآمدی که منشأ غیرقانونی و غیر مجرمانه داشته و با هدف مجرمانه پنهان شده است.
سنگر مقدم این مسئله در حوزه بانکی است اما در بازار سرمایه هم با توجه به وجود برخی از تخلفاتی که در قانون اوراق بهادار جرم انگاری شده (همانند دستکاری قیمت استفاده از اطلاعات نهانی و تقلب و موارد دیگر)، این جرایم وجود دارد.وی تاکید کرد: هر نوع درآمدی که ناشی از این جرایم باشد و به صورتی بخواهد تبدیل و یا تغییر پیدا کند که منشأ دستکاری و یا استفاده از اطلاعات نهانی از بین برود به نوعی در فرایند پولشویی قرار می‌گیرد.
۴ اقدام در حوزه تدوین مقررات پولشویی
سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار، ۴ اقدام این مرکز در حوزه تدوین مقررات پولشویی را تشریح کرد.کلیه شرکت‌ها و نهادهای مالی سازمان‌ها و دستگاه‌ها باید واحدی تحت عنوان مبارزه با پولشویی در داخل دستگاه تشکیل دهند، در سازمان بورس و اوراق بهادار هم این موضوع از گذشته وجود داشته اما بر اساس قانون و طبق آیین نامه جدید، مبارزه با پولشویی به روز رسانی و ساختار مرکز با تغییرات گسترده‌ای ارتقا پیدا کرده است.
اداره‌های مبارزه با پولشویی
سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه ۲ اداره در مرکز مبارزه با پولشویی وجود دارد، افزود: نخست، اداره بازرسی و توسعه روش‌های مبارزه با پولشویی و اداره‌ای دیگر اداره توسعه نظارت هوشمند مبارزه با پولشویی است که اداره توسعه نظارت هوشمند وظیفه طراحی سامانه و پیاده سازی سامانه‌های مرتبط با مبارزه با پولشویی و نظارت سیستمی و سامانه‌ای بر معاملات و اقدامات و عملیاتی که در بازار سرمایه صورت می‌گیرد را بر عهده دارد.
به گفته فرجی نیا، البته این نظارت از حیث مبارزه با پولشویی با نظارتی که در بازار صورت می‌گیرد کاملا متفاوت است.وی تصریح کرد: وظیفه دیگر این اداره، پیشگیری و کنترل از برخی معاملات و عملیات مشکوک است به طوریکه در صورت وجود عملیات مشکوک، بلافاصله آن عملیات را شناسایی و احراز کرده و با توجه به مقررات و قوانینی که تکلیف شده یک سری محدودیت‌هایی را اعمال و اجازه تخلف نمی‌دهد.سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه عنوان کرد: اداره بازرسی و توسعه روش‌های مبارزه با پولشویی هم بحث تدوین مقررات و پیش نویس برخی از دستورالعمل‌ها و بحث کنترل و نظارت و بازرسی بر اجرای این مقررات را بر عهده دارد.
وی تاکید کرد: یکی از مهمترین وظایفی که این اداره بر عهده دارد بحث تایید صلاحیت نمایندگان مبارزه با پولشویی است چرا که بر اساس آیین نامه جدید، تمام نهادهای مالی باید فردی را به عنوان مسئول مبارزه با پولشویی در شرکت انتخاب و به مرکز معرفی تا بر اساس دستورالعمل موجود، بحث و بررسی و تایید صلاحیت تخصصی و امنیت را اخذ و برای آنها احکام مسئولیت صادر کند تا بتوانند به ایفای نقش خود در این حوزه بپردازند.
تایید نهایی ۱۰۰ نهاد مسئول برای مبارزه با پولشویی
فرجی‌نیا گفت: از مجموع ۵۳۰ نهاد دارای مجوز و مشمول بازار سرمایه که کار مبارزه با پولشویی را باید انجام دهند، حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نهاد این کار را انجام داده‌اند و فرایند بررسی آنها در حال انجام است و از این تعداد حدود ۱۰۰ نهاد مسئولان مربوط به مبارزه با پولشویی نهایی و تایید شده است و احکام برای آنها صادر و یا در حال انجام است.وی مطرح کرد: به دنبال این موضوع، ارکان سازمان شامل شرکت‌های بورسی، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی هم باید ساختار و یک واحد مبارزه با پولشویی داشته باشند.فرجی نیا اظهار داشت: طی تقسیم بندی که انجام شده بعضی از نهادها به تناسب گستردگی معاملات و تعداد مشتریان خود و همچنین گستردگی شعب از حیث اهمیت و ریسکی که در آیین نامه تعریف شده است، اگر از لحاظ مقرراتی ریسک بالاتری داشته باشند را در اولویت قرار دادیم و این‌ها باید ساختار مبارزه با پولشویی داشته باشند.وی ادامه داد: برخی از نهادهای مالی باید در این تقسیم بندی یک مسئول مبارزه با پولشویی معرفی کنند و برخی از نهادهای مالی که ریسک کمتری دارند، برای آنها مسئول مبارزه با پولشویی می‌تواند همزمان یک سمت نظارتی مشاور هم داشته باشد.
وی در توضیح تکمیلی این موضوع بیان کرد: ارکان باید یک واحد مبارزه با پولشویی داشته باشند که آن واحد شامل مسئول کارشناس مربوط به مبارزه با پولشویی است و برخی از نهادهای مالی هم صرفاً یک مسئول مبارزه با پولشویی دارند و برخی از نهادهای مالی هم می‌توانند همزمان یک سمت دیگری را به عنوان مسئول مبارزه با پولشویی معرفی کنند. البته سمتی که معرفی می‌کنند باید تناسب داشته باشد. (همانند حسابرس داخلی و یا مسئول کنترل داخلی)
تدوین مقررات
سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان این که طی سال گذشته مرکز مبارزه با پولشویی ۴ اقدام در حوزه تدوین مقررات داشته، گفت: اقدام نخست، بحث تدوین دستورالعمل ارائه خدمات پایه به صورت غیر حضوری به اشخاص مشمول بود که مرحله تصویب آن انجام و به شورای مقابله با پیشگیری از پولشویی ارسال شد که جلسات بررسی تصویب نهایی آن در حال انجام است.به گفته فرجی‌نیا، اقدام دوم، تدوین پیش‌نویس دستورالعمل اجرایی مقررات با پولشویی است که تجمیع شده چندین دستورالعمل سابق است که از سال ۹۰ وجود داشته و در این دستورالعمل به صورت جامع همه موارد مربوط به آن لحاظ شده است.وی عنوان کرد: اقدام سوم، بحث طراحی و تصویب تدوین ضوابط شناسایی مضاعف مشتریان بود که پس از تایید مرکز به همه اشخاص ابلاغ شد. اقدام چهارم بحث تدوین قواعد و شاخص‌های معاملات مشکوک بود که پس از تایید از مرکز اطلاعات مالی به همه اشخاص مشمول ابلاغ شد.
گزارش عملیات مشکوک
فرجی نیا با تاکید بر این که گزارش عملیات مشکوک، یکی از وظایف مرکز مبارزه با پولشویی است، گفت: برای هر نوع معامله مشکوک، مسئول مبارزه با پولشویی وظیفه دارد این نوع معامله را گزارش دهد. این موضوع از طریق سامانه‌های مربوطه به مرکز گزارش داده شده و مرکز هم از طریق سامانه و پس از دریافت گزارش‌ها بررسی تکمیلی را انجام و آنها را به مرکز اطلاعات مالی برای پیگیری‌های بعدی و روند رسیدگی‌های قبلی ارسال می‌کند.
۷۶ گزارش حائز اهمیت
سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار با اعلام این که از ابتدای سال ۱۴۰۲ تاکنون، از مجموع ۴۰۶ گزارش مشکوکی که به مرکز مبارزه با پولشویی ارسال شد، تعداد ۷۶ گزارش حائز اهمیت تشخیص داده شد و برای پیگیری‌های بعدی به مرکز اطلاعات مالی ارسال شد، اظهار داشت: برخی از آنها مواردی بود که چندان حائز اهمیت نبوده و برخی هم دارای تکرار بوده که تجمیع و طی گزارش‌هایی برای آنها ارسال
شده است.
اشخاص تحت نظارت
فرجی نیا در خصوص تایید صلاحیت‌ها نیز بیان کرد: از تعداد ۵۳۰ نهادی که در بازار سرمایه به عنوان اشخاص تحت نظارت وجود دارد، مسئولان مبارزه با پولشویی تعداد ۴۳۰ نهاد را معرفی کردند که در حال بررسی است که البته بعضی از آنها ممکن است حائز شرایط نباشد و باید نفر جایگزین معرفی یا اطلاعات تکمیلی ارائه دهند.وی تصریح کرد: از ۴۳۰ نهاد تحت بررسی، مسئولان مبارزه با پولشویی حدود ۱۰۰ نهاد را تایید و احکام مربوط به آنها صادر و یا در حال صادر شدن است و به زودی ابلاغ می‌شود.
سند ملی ریسک
سرپرست مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار درباره اقدامات دیگر مرکز مبارزه با پولشویی، اظهار داشت: اقدام مهم دیگری که در مرکز مبارزه با پولشویی در حال پیگیری است، بحث سند ملی ریسک است که بر اساس آیین نامه جدید، هر حوزه‌ای باید یک کارگروه تخصصی تشکیل و آسیب‌های ناشی از عدم اجرای مقررات مبارزه با پولشویی یا خود پولشویی در آن حوزه احصا و بر اساس آسیب‌های موجود، یک برنامه عملی پیشنهاد می‌شد که این اقدام در بازار سرمایه انجام و در کارگروه ملی ریسک این موضوع مطرح و مورد تایید قرار گرفته و در صورت ابلاغ، اقدامات پس از آن صورت خواهد گرفت.
اهمیت مبارزه با پولشویی
فرجی نیا خاطرنشان کرد: در پاییز امسال همایش آموزشی برای کلیه نهادهای مالی تحت نظارت بازار سرمایه و مدیران عامل و مسئولان مبارزه با پولشویی برگزار شد که با استقبال خوبی مواجه شد و در این همایش اهمیت مبارزه با پولشویی مورد تاکید قرار گرفت.وی هدف از این همایش را تبیین اهمیت مبارزه با پولشویی در نهادها و اشخاص مشمول تحت نظارت عنوان کرد که با تکالیف خود آشنا و به مسئله مبارزه با پولشویی اهمیت دهند.
نحوه جلوگیری از پولشویی
غیر متمرکز بودن ارزهای دیجیتال دسترسی جهانی و برابر به خدمات مالی مثل وام‌های همتابه‌همتا را تشویق می‌کند. در عین حال، همین ویژگی می‌تواند کاربردهای مخربی مثل پولشویی را برای این صنعت ایجاد کند. پروتکل مبارزه با پول شویی (AML) پاسخی به این مشکل است.مبارزه با پولشویی مجموعه‌ای از مقررات مالی برای نظارت و پیشگیری از جرایم مالی در ارزهای فیات و ارزهای دیجیتال است. اگرچه سیاست‌های ضد پولشویی در کشورهای مختلف متفاوت است، اما همه آنها در تلاش برای جلوگیری از خطرات مشابهی هستند.سیاست «مشتری خود را بشناس» (KYC) که با عنوان «احراز هویت» نیز شناخته می‌شود، یکی از مهمترین بخش‌های پروتکل ضد پولشویی است. این قانون موسسات مالی، از جمله صرافی‌های ارز دیجیتال را ملزم می‌کند اطلاعات هویتی مشتریان را به روش‌های مختلف جمع‌آوری و تایید کنند. با این کار صرافی ها می‌توانند کاربران خطرناک را شناسایی کرده و جرایم مالی را در نطفه متوقف کنند. در نتیجه، دیگر کاربران می‌توانند اعتماد بیشتری به پلتفرم‌های ارز دیجیتال داشته باشند.
مجازات جرم پولشویی چیست؟
طبق قوانین جمهوری اسلامی، در درجه اول اصل مالی که برای جرم پولشویی استفاده شده و تمامی عواید و درآمد حاصل از جرم پولشویی مصادره می‌شود. در صورتی که عواید به دست آمده از جرم به مال دیگری تبدیل شده باشد، همان مال مصادره می‌شود. اگر جمع این اموال به ده میلیارد ریال برسد، مرتکب به 2 تا 5 سال حبس محکوم خواهد شد. اگر جمع این اموال بیشتر از ده میلیارد ریال باشد، مرتکب به 5 تا 10 سال حبس محکوم می‌شود. همچنین بدون توجه به میزان پول جرم پولشویی، در هر صورت به جزای نقدی به میزان یک چهارم عواید حاصل از جرم محکوم می‌شود.مجازات گفته شده برای کسانی است که تنها مرتکب جرم پولشویی شده‌اند ولی افرادی که جرم اصلی مثلا قاچاق یا کلاهبرداری را انجام داده‌اند، علاوه بر مجازات پولشویی به مجازات جرم اصلی هم محکوم خواهند شد.
چرا مبارزه با پولشویی مهم است؟
مقدار پول درگیر در پولشویی رقم بسیار بزرگی است. بر اساس گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد، تراکنش‌های جهانی پولشویی سالانه حدود ۸۰۰ میلیارد دلار تا ۲ تریلیون دلار تخمین زده می‌شود که معادل ۲ تا ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) جهانی است. با این حال، برآورد کل پول درگیر در پولشویی به دلیل ماهیت مخفیانه این فعالیت دشوار است.
جرم پولشویی
پولشویی برای همه جرایم دارای انگیزه مالی بسیار مهم است، زیرا پولشویی است که مجرمان را قادر می‌سازد از وجوهی که از فعالیت‌های خود به دست می‌آورند، استفاده کنند. در غیر این صورت چرا باید مرتکب اعمال مجرمانه شوند؟مبارزه با پولشویی به دنبال محروم کردن مجرمان از سود حاصل از فعالیت‌های غیرقانونی آنها است و در نتیجه انگیزه اصلی آنها را برای دست زدن به چنین فعالیت‌های از بین می‌برد. فعالیت‌های غیرقانونی و خطرناک مانند قاچاق مواد مخدر، قاچاق انسان، تامین مالی تروریسم، قاچاق کالا، اخاذی و کلاهبرداری میلیون‌ها نفر را در سطح جهان به خطر می‌اندازد و هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی هنگفتی را بر جامعه تحمیل می‌کند. از آنجایی که عواید حاصل از چنین فعالیت‌هایی با پولشویی مشروعیت می‌یابند، مبارزه با پولشویی می‌تواند منجر به کاهش فعالیت مجرمانه شود و در نتیجه نفع قابل توجهی برای جامعه داشته باشد.