«بومی سازی» گزینه اصلی دولت برای «صرفه جویی ارزی»

 امروز- لیلا زمانی
 با توجه به نیاز کشور و تنوع معادن در داخل و همین‌طور ظرفیت‌های معدنی که در کشورهای منطقه وجود دارد، بومی‌سازی و توسعه ساخت داخل باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا بتوان از این ظرفیت‌ها بیشترین و بهترین بهره‌برداری را در راستای توسعه و خلق ثروت انجام داد.
بومی‌سازی ۴۵۰ میلیون دلاری در بخش معدن و صنایع معدنی 
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با همراهی شرکت‌های زیرمجموعه و تابعه و در راستای تحقق اهداف ساخت داخل، بومی‌سازی ۴۵۰ میلیون دلار در بخش قطعات و تجهیزات حوزه معدن و صنایع معدنی را در ۱۱ ماهه سال جاری ثبت کرد.
شرکت های بزرگ بخش معدن و صنایع معدنی همچون ملی صنایع مس، فولاد مبارکه، فولاد خوزستان، چادرملو، گل گهر، گهر زمین، آلومینیوم جنوب، تهیه و تولید مواد معدنی، فولاد هرمزگان، فولاد خراسان، آلومینای ایران، مناطق ویژه اقتصادی تحت پوشش ایمیدرو و غیره در این برنامه صرفه جویی ارزی مشارکت داشته اند.طبق این برنامه، صرفه جویی ارزی بیش از ۵۰۰ میلیون دلاری از طریق بومی سازی تا پایان امسال هدفگذاری شده است.طبق گزارش دفتر بومی سازی و ساخت داخل ایمیدرو، در راستای هدفگذاری صرفه جویی ارزی از محل بومی‌سازی و استفاده از ظرفیت ها و توانمندی های داخل کشور، برنامه ها و اقدامات شرکت ها به‌طور منظم پایش می‌شود.بومی سازی از جمله راهبردهای اصلی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) محسوب می شود که در سال های گذشته موجب شد تا خطوط تولید در شرایط تحریم به دلیل تامین به موقع قطعات، دچار وقفه نشوند.
لزوم تهیه سند توسعه فناوری در بخش معدن
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی (ایمیدرو) بر لزوم تهیه سند توسعه فناوری در بخش معدن و صادرات محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر، حمایت از بومی‌سازی و ساخت داخلی و صدور خدمات فنی و مهندسی تاکید کرد.
به گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، «سمیه خلوصی»‌ در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی برنامه هفتم توسعه و موضوعات کلان و بخشی با عنوان «معدن در آینه برنامه‌های توسعه پنج ‌ساله کشور: سیاست‌ها و چالش‌ها» به ارائه پیشنهاداتی در خصوص بخش معدن در برنامه هفتم توسعه، چالش بازار صنایع معدنی که ناشی از توسعه نیافتن صنایع پایین‌دست صنایع معدنی از جمله خودروسازی و ماشین‌سازی که مصرف‌کننده اصلی محصولات صنایع معدنی محسوب می شوند، پرداخت.
وی بر صیانت از ذخایر معدنی (معادن فلزی) کشور و افزایش عمر معادن، الزام شرکت‌های مصرف‌کننده مواد معدنی کشور به استفاده از ماده معدنی با عیار حد کمتر در خطوط تولید و افزایش سهم تولید از منابع ثانویه (قراضه) و باطله معادن تاکید کرد.
خلوصی همچنین در راستای تکمیل زنجیره تامین در صنایع معدنی کشور که با محدودیت مواد معدنی مواجه شده است، تامین مواد معدنی از خارج را در قالب کنسرسیوم‌هایی (مشارکت) متشکل از ایمیدرو و شرکت‌های بزرگ معدنی و صنایع معدنی را پیشنهاد و به سرمایه‌گذاری در معادن سنگ‌آهن و بوکسیت (که مواد معدنی مورد نیاز صنایع فولاد و آلومینیوم است) در کلاس جهانی در خارج از کشور و انتقال مواد معدنی آن به ایران تاکید کرد.
عدم توجه به ارزش‌افزوده در زنجیره فلزات
وی ضمن اشاره به صدور مجوزهای زیاد در زنجیره فلزات و عدم توجه به ارزش‌افزوده، گفت: باید بر تکمیل صدور مجوزهای زنجیره ارزش و ارتقای کیفیت تولید بیشتر تمرکز شود.
این مسوول ایمیدرو، فعالیت بنگاه‌های بخش معدن و صنایع معدنی در مقایس کوچک و تمایل آنها به تکمیل زنجیره خودشان در بالادست و پایین‌دست با توجه به منافع فردی بنگاه و بی‌توجه به توازن در طول زنجیره را یکی از مشکلات بخش معدن ذکر کرد.
وی درجهت رفع این چالش و به‌منظور افزایش توان رقابتی بین‌المللی بنگاه‌های تولیدی و سرمایه‌گذاری کشور در حوزه معدن و صنایع معدنی، بر ارائه حمایت‌ها و مشوق‌ها به شرکت‌های سهامی که دارای سهم داخل بیش از ۲۰‌درصد یا ارزش بازار ۲ درصد کل بورس و یا اشتغال مستقیم بیش از پنج‌هزار نفر هستند تاکید کرد.
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ایمیدرو ادامه‌داد: این راهکار می‌تواند به حمایت از ادغام و بزرگ شدن واحدهای تولیدی معدن و صنایع معدنی منجر شده و امکان بهره‌مندی از مزیت مقیاس را فراهم کند و راهکارهایی نظیر ارائه مشوق و حمایت به سرمایه‌گذارانی که تامین زیرساخت‌ها مشارکت داشته‌اند، در حل مشکلات این بخش بسیار موثر خواهد بود.
شاخص‌های بومی‌سازی در زنجیره ارزش معدن و صنایع معدنی
به گفته معاون وزیر صمت و رئیس هیات عامل ایمیدرو،با توجه به نقش با اهمیت بخش معدن و صنایع معدنی در اقتصاد بدون نفت، نیاز است که برای تحقق این هدف، یکسری الزامات و زیرساخت‌ها فراهم شود که یکی از مهم‌ترین آنها مقوله بومی‌سازی است. در این راستا بومی‌سازی و ساخت داخل به عنوان یکی از راهبردها و سیاست‌های ایمیدرو در سال ۹۹ تعیین و برنامه‌های واحدهای تابعه به تناسب آن تعریف شد. این مهم سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران را بر آن داشت تا شاخص‌های بومی‌سازی را تدوین کرده و زمینه را برای سنجش و پایش دقیق برنامه‌ها و فعالیت‌های بومی‌سازی فراهم کند.
در این زمینه ایمیدرو ۱۲ شاخص کلان را برای بومی‌سازی تدوین کرد که ملاک ارزیابی عملکرد برنامه‌های بومی‌سازی و ساخت داخل بر اساس آنها خواهد بود. این شاخص‌ها برای شرکت‌های بخش معدن و صنایع معدنی یک راهنمای مسیر بومی‌سازی است که به آنها در انتخاب اولویت‌ها کمک خواهد کرد تا برنامه‌های بومی‌سازی را با توجه به درجه اهمیت و به فراخور نیازشان تعریف کنند.
از جمله این شاخص‌ها می‌توان به میزان صرفه‌جویی ارزی، میزان کاهش هزینه‌ها، تعداد ایجاد اشتغال، میزان افزایش سرعت فرآیند تامین نیازها، درصد نقشه‌های ساخت بومی‌سازی شده، درصد مواد اولیه، قطعات و تجهیزات استراتژیک بومی‌سازی شده، درصد کاهش وابستگی تولید محصول نهایی اشاره کرد.  باتوجه به اینکه تدوین شاخص‌ها با همکاری، تبادل‌نظر و همفکری با اصلی‌ترین شرکت‌های بخش معدن و صنایع معدنی کشور انجام شده است؛ بنابراین این شاخص‌ها عملیاتی است و از قابلیت سنجش واقعی برخوردار است. ایمیدرو به عنوان سازمان توسعه‌ای بخش معدن و صنایع معدنی کشور، افتخار دارد که در تدوین و تعریف شاخص‌های بومی‌سازی پیش‌قدم بوده و مقوله بومی‌سازی را در صدر فعالیت‌های خود قرار داده است. استفاده از توان شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی، ارتقای توان مهندسی و سازماندهی مناسب برای بهره‌برداری حداکثری از تمام ظرفیت‌های کشور، محور اصلی سیاست‌های بومی‌سازی ایمیدرو و شرکت‌های تابعه است.  این سازمان برای نخستین بار، با ایجاد بانک اطلاعاتی قطعات و تجهیزات کارخانه‌های فولادی در کشور، اولین گام موثر برای سازماندهی این قطعات و تجهیزات را با همکاری انجمن تولیدکنندگان فولاد در طی ۸ ماه گذشته برداشته است. این بانک در حال تکمیل اطلاعات است و تاکنون بالغ بر ۱۹ هزار قطعه یعنی حدود ۶۰ درصد کل تجهیزات و قطعات این بخش در آن بارگذاری شده است. همچنین در راستای تحقق این مهم، طرح ایجاد داشبورد مدیریتی ساخت داخل نیز اجرا خواهد شد.  از دیگر اقدامات ایمیدرو در این حوزه، ایجاد و شکل‌دهی صندوق پژوهش و فناوری برای صنعت فولاد است که برای نخستین بار در این حوزه، چنین صندوقی در حال تاسیس است و اقدامی مهم در راستای حمایت از بومی‌سازان و تولیدکنندگان داخلی و پوشش ریسک‌های آن به شمار می‌آید. امیدواریم با تحقق برنامه‌های ایمیدرو در این حوزه، این صندوق تا پایان سال‌جاری فعالیت خود را آغاز کند.   به‌طور حتم یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تحقق شعار «جهش تولید»، اتکا به توانمندی‌های داخلی با محوریت «ساخت داخل» است. ایمیدرو با همراهی شرکت‌های تابعه مفتحر است که با ایجاد ارتباط موثر با دانشگاه‌ها و مراکز علمی، افزایش بودجه پژوهش و راه‌اندازی دفتر بومی‌سازی در این سازمان، بیش از پیش مقوله «بومی‌سازی» را در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای خود قرار دهد؛ چراکه اعتقاد دارد، دانش‌پژوهان و متخصصان ایرانی دارای ظرفیت‌های مثال زدنی برای تولید دانش و پیوند آن به صنعت هستند.
ارائه مدل جدید بهره‌وری بخش معدن و صنایع معدنی تا پایان سال جاری
دبیر نهمین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران گفت: در دولت سیزدهم، تحقق رشد اقتصادی از محل بهره‌وری 3.5 درصد هدف‌گذاری شده است که باید برای دست‌یابی به آن برنامه‌ریزی کرد. به نقل از روابط عمومی ایمیدرو، غلامرضا ملاطاهری در نهمین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران بیان کرد: بهره‌وری رکن اصلی اقتصاد مقاومتی بوده و برای توسعه آن، فرهنگ‌سازی بسیار مهم است. دولتمردان با نهادینه‌سازی این فرهنگ، می‌توانند نقش بسیار مهمی در ارتقای بهره‌وری در کشور داشته باشند.
وی افزود: تا ۱۰ سال گذشته، رشد اقتصادی منفی یک درصد بوده است اما از دو سال گذشته، این شاخص مثبت شده و در سال ۱۴۰۰، به 9/2 درصد رسیده است. در دولت سیزدهم تحقق رشد اقتصادی از محل بهره‌وری 5/3 درصد هدف‌گذاری شده است که باید برای دستیابی به آن برنامه‌ریزی کرد.دبیر نهمین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران تصریح کرد: با توجه به تحریم‌های ظالمانه و منابع مالی محدود در کشور، رشد اقتصادی از محل سرمایه‌گذاری‌های جدید با محدودیت جدی مواجه است. از این رو، به منظور رشد اقتصادی باید از منابع موجود و ظرفیت‌های در دسترس استفاده کرد.ملاطاهری ادامه داد: به عبارت دیگر، ارتقای بهره‌وری کوتاه‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر موجود برای کشور است. بنابراین، بهره‌وری دیگر یک فرصت نیست و یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
وی با بیان اینکه در ایمیدرو دو وظیفه توسعه‌ای و توانمندسازی حوزه معدن و صنایع معدنی را دنبال می‌کنیم، تاکید کرد: در بخش توسعه، سرمایه‌گذاری در اکتشاف تا بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌ای صنایع معدنی و در بخش توانمندسازی، حمایت از پژوهش‌های کاربردی، توسعه فناوری و بهبود بهره‌وری و رقابت‌پذیری مطرح است.
دبیر نهمین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران ادامه داد: این سازمان، پیاده‌سازی نسل چهارم انقلاب صنعتی (هوشمندی معادن و صنایع معدنی) را پیگیری می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد هوشمندسازی بخش معدن و صنایع معدنی، می‌تواند شاخص بهره‌وری بخش معادن و صنایع معدنی را حداکثر تا ۳۰ درصد ارتقا دهد.
ملاطاهری با اشاره به ثبت‌ نام ۶۰ شرکت در فرایند ارزیابی جایزه بهره‌وری، ابراز کرد: در نهایت، ۴۰ شرکت مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این فرایند،  هشت ‌هزار و ۳۵۰ ساعت دوره آموزشی برای نمایندگان شرکت‌های متقاضی و ۸۴۰ نفر ساعت برای دوره تربیت ارزیاب برگزار شد.وی یادآور شد: در این فرایند، جلسات توجیهی‌ ذی‌نفعان‌ جایزه، کالیبراسیون‌ ارزیابان و توجیهی ‌نمایندگان‌ تعالی برگزار شد. همچنین در این فرایند، ۱۶۳ نفر ارزیاب حضور داشتند و ۷۴۰ نفرروز کار ارزیابی شرکت‌ها را انجام دادند.
دبیر نهمین همایش جایزه بهره‌وری معادن و صنایع معدنی ایران در خصوص نتایج ارزیابی، مطرح کرد: از میان دریافت‌کنندگان جایزه، چهار شرکت موفق به دریافت تندیس، ۱۶ شرکت دارای افزایش امتیاز، ۶ شرکت کاهش امتیاز یا بدون تغییر و یک شرکت تنزل سطح داشته‌اند. نتایج نظرسنجی از شرکت‌های ارزیابی‌شونده حاکی از این است که ۸۳ درصد از عملکرد دبیرخانه، جایزه و ۸۲ درصد از عملکرد تیم‌های ارزیابی، رضایت کلی داشته‌اند.
ملاطاهری درباره محورهای موثر در ارتقای عوامل تولید در بخش معدن و صنایع معدنی، اذعان کرد: استفاده از روش‌های نوین و توسعه فناوری کاربردی در کل زنجیره ارزش از اکتشاف تا بازار، هوشمندسازی معادن و صنایع معدنی و کاهش مصرف نهاده‌های تولید به‌ ویژه آب و انرژی، از جمله این محورها بوده است.وی خاطرنشان کرد: استفاده بهینه از تجهیزات و ماشین‌آلات موجود بخش و برنامه‌ریزی اصولی و دقیق در حوزه تعمیر و نگهداری و اهتمام ویژه به مخاطرات زیست‌محیطی و ایمنی کار، بخش دیگری از این محورها بود.
ارزش افزوده واقعی را شرکت‌های نوآور پایین زنجیره ارزش ایجاد می‌کنند
هفته گذشته رویداد نمایشگاهی مسأله‌محور سازمان اقتصادی کوثر با تاکید بر اقتصاد دانش‌بنیان با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهوری و رئیس بنیاد شهید و امور ابثارگران برگزار شد.
روح الله دهقانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری در این همایش که با حضور سید امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی معاون رئیس‌جمهوری و رئیس بنیاد شهید و امور ابثارگران در نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد با اشاره به ضرورت حرکت همه بخش‌ها به سوی تخصیص بازار به شرکت‌های دانش‌بنیان با هدف توسعه زنجیره ارزش عنوان کرد: به برکت تدبیر حمایت رهبر معظم انقلاب جریان علم و فناوری کشور به تقطه‌ای رسیده که همه بخش های کشور بر این باور رسیده‌اند که کلید پیشرفت کشور علم و فناوری است.
دهقانی با بیان این‌که باید به ایجاد بازار برای شرکت‌های کوچک و نوآور در زنجیره ارزش توجهی جدی صورت بگیرد عنوان کرد: در رویکرد اقتصاد دانش‌بنیان که رویکردی جدید و مترقی است، نوآوری و دانش در حلقه های پایین زنجیره های ارزش، ارزش‌های افزوده چندصدبرابری ایجاد می‌کند.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهوری با اشاره به ضرورت اقدام دستگاه‌ها برای تخصیص بازار به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور گفت: اقدام بنیاد شهید و امور ایثارگران در تخصیص بازار به این شرکت‌ها گامی ارزشمند و در راستای ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس است.این بنیاد، پیشگام شده است تا ضمن تامین نیازهایش فرصت های بازار را در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار دهد و امروز حرکت بنیاد شهید علاوه بر این که یک حرکت اقتصادی و نوآورانه است، یک حرکت و اقدام آرمانی به شمار می‌رود.
رئیس بنیاد ملی نخبگان، ابراز امیدواری کرد به برکت اعیاد مبارکی که پیش رو داریم اتفاقات و تحولات مثبتی در این رویداد رخ دهد و شاهد انعقاد قراردادها و تفاهم‌نامه های اثرگذار باشیم. معاونت علمی نیز به واسطه اهرم‌ها و بازوهای حمایتی که در اختیار دارد، در کنار بنیاد شهید و سازمان اقتصادی کوثر آمادگی دارد تا ایده های نوآورانه به بازار برسد و شرکت های دانش بنیان در پیوند با شرکت‌های بزرگ زنجیره ارزش، به اثرگذاری بالا برسند.