جبران عقب‌ماندگی‌ها در تکمیل شبکه ملی اطلاعات

 امروز- لیلا زمانی
به خدمتی هوشمند گفته می‌شود که آن خدمت بدون مراجعه حضوری، به صورت برخط و بدون ارسال هر گونه مدرکی قابل دریافت باشد که این آخرین کار دشواری است و نیازمند اتصال بانک‌های اطلاعاتی همه دستگاه‌های دولتی به همدیگر است تا اطلاعات خود را با هم به اشتراک بگذارند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات شکل گیری دولت هوشمند را از جمله اهداف مهم دولت سیزدهم عنوان کرده است. به گفته وی  به خدمتی هوشمند گفته می شود که آن خدمت  بدون مراجعه حضوری، به صورت برخط و بدون ارسال هر گونه مدرکی قابل دریافت باشد که این آخری کار سختی است و نیازمند اتصال بانک‌های اطلاعاتی همه دستگاه‌های دولتی به همدیگر است تا اطلاعات خود را با هم به اشتراک بگذارند.
در این راستا ارائه خدمات دولت به صورت هوشمند، دولت سیزدهم گام‌های بلندی برداشته و آن را به یک تکلیف قانونی برای همه دستگاه‌ها تبدیل کرده است. بر اساس قانون بودجه امسال، همه دستگاهای اجرایی کشور که دارای خدمات عمومی هستند مکلف شده‌اند که سه فعالیت انجام دهند؛ اول اینکه پنجره واحد خدمات هوشمند خود را راه اندازی کنند تا مردم از مراجعه به سامانه‌های متعدد آنها خودداری کنند.
دوم اینکه حداقل یک سوم از خدمات پرکاربرد خود را به صورت هوشمند از طریق پنجره واحد خود ارائه دهند و سوم پنجره خدمات خود را به «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» که توسط وزارت ارتباطات راه اندازی شده، متصل کنند؛ البته دستگاه ها دو تکلیف اول را باید تا پایان شهریورماه به سرانجام میرساندند.
تاکنون ۷۳ درصد دستگاه‌ها به طور قطعی به پنجره متصل شده‌اند و ۹ درصد دستگاه‌ها نیز در حال اتصال هستند، اما هنوز ۱۸ درصد دستگاه‌ها متصل نشده‌اند و اقدامی نیز در این زمینه انجام نداده‌اند که پس از دستور رییس جمهور و با توجه به پیگیری‌های کمیته نظارتی، جلساتی را با دستگاه‌های اصلی برگزار شده که به تعیین تکلیف دستگاه‌ها با توجه به موجه یا ناموجه بودن دلایل عدم اتصال آنها انجامید و سرانجام مقرر شد ‌تا سی‌ام آذرماه، ۲۶ دستگاه باقیمانده نیز به پنجره متصل شوند.
تاکید رئیسی بر تسریع اتصال به پنجره واحد دولت هوشمند
رئیس جمهور با اشاره به اهمیت تسریع اتصال دستگاه‌های اجرایی به «پنجره واحد دولت هوشمند» تأکید کرد: دستگاه‌هایی که به موقع پنجره ملی خدمات دولت هوشمند خود را راه‌اندازی کرده‌اند تشویق شوند، اما دستگاه‌هایی که بدون عذر موجه به این کار مبادرت نکردند مورد سوال و تذکر قرار گیرند و حتی توبیخ شوند.
سید ابراهیم رئیسی صبح پنج‌شنبه در بیست و پنجمین جلسه شورای اجرایی فناوری اطلاعات ضمن تبریک ولادت امام حسن عسگری(ع) «حکمرانی دیجیتال و دولت هوشمند» را لازمه شکل‌گیری دولت قوی دانست و گفت: اساس کار دولت هوشمند تسهیل دسترسی‌های مردم به اطلاعات در بخش‌های مختلف اداری، علمی، تجاری و نظام بانکی و مالی است.
رئیس جمهور با اشاره به کندی اجرای طرح دولت الکترونیک در سال‌های گذشته، پیشبرد تکمیل شبکه ملی اطلاعات تا ۵۰ درصد در یکسال اخیر را مثبت ارزیابی کرد.
رئیسی در ادامه با اشاره به اهمیت تسریع اتصال دستگاه‌های اجرایی به «پنجره واحد دولت هوشمند» تأکید کرد: دستگاه‌هایی که به موقع پنجره ملی خدمات دولت هوشمند خود را راه‌اندازی کرده‌اند تشویق شوند، اما دستگاه‌هایی که بدون عذر موجه به این کار مبادرت نکردند مورد سوال و تذکر قرار گیرند و حتی توبیخ شوند.
رئیس جمهور در ادامه نیروی انسانی کارآمد و متخصص را از دیگر الزامات مهم تحقق دولت هوشمند دانست و گفت: دستگاه‌های اجرایی برای حفظ این سرمایه ملی موظف‌اند نخبگان و متخصصان را در بخش‌های مربوطه به کار گرفته و علاوه بر ایجاد شرایط مناسب برای زندگی و ارتقای دانش و مهارت‌های آنان، مشکلات کاری و معیشتی ایشان را نیز پیگیری و رفع کنند.
رئیسی از ضرورت تلاش دستگاه‌ها برای جبران عقب‌ماندگی‌ها در تکمیل شبکه ملی اطلاعات و تحقق دولت هوشمند گفت و بر برگزاری مستمر جلسات و پیگیری جدی کارهای دولت هوشمند از سوی همه بخش‌های اجرایی ملی و استانی تأکید کرد.
اصلاح فرآیندها در شکل‌گیری دولت هوشمند و ضرورت بازنگری و اصلاح روندهای ناقص و معیوب از دیگر تأکیدات رئیس جمهور در این جلسه بود.
در این جلسه با دستور رئیس جمهور همه دستگاه‌های اجرایی مکلف شدند تا پیش از پایان سال ۱۴۰۱ حداقل ۵۰ درصد خدمات خود را از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند ارائه کنند.
همچنین مصوب شد همه دستگاه‌ها ظرف مدت ۳ ماه سرویس‌های برخط خود را فعال و خدمات استعلامی را بدون دریافت مدارک از مردم و به صورت الکترونیک، انجام دهند.
آخرین وضعیت اتصال دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند
در ادامه روند اتصال دستگاه‌ها کتابخانه ملی ایران و چند دستگاه دولتی دیگر، ۹۳ سامانه و ۸۳ دستگاه به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شدند.
در راستای ارائه خدمات دولت به صورت هوشمند، دولت سیزدهم گام‌های بلندی برداشته و آن را به یک تکلیف قانونی برای همه دستگاه‌ها تبدیل کرده است. بر اساس قانون بودجه امسال، همه دستگاه‌های اجرایی کشور که دارای خدمات عمومی هستند، مکلف شده‌اند که سه فعالیت انجام دهند، اول پنجره واحد خدمات هوشمند خود را راه اندازی کنند تا مردم از مراجعه به سامانه‌های متعدد آنها خودداری کنند. دوم حداقل یک سوم از خدمات پرکاربرد خود را به صورت هوشمند از طریق پنجره واحد خود ارائه دهند و سوم اینکه پنجره خدمات خود را به «پنجره ملی خدمات دولت هوشمند» که توسط وزارت ارتباطات تا دی ماه سال جاری راه اندازی می شود، متصل کنند؛ البته دستگاه ها دو تکلیف اول را باید تا پایان شهریورماه سال جاری به سرانجام می رساندند.
در همین رابطه مجید فولادیان-مدیرکل دفتر پایش و نظارت بر پیاده‌سازی دولت الکترونیکی- در خصوص آخرین تحولات اتصال دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند اظهار کرد: در پی الزام ارایه حداقل یک‌سوم از خدمات اختصاصی دستگاه‌ها از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند، خدمات این پنجره که هم اکنون به  نشانی https://my.gov.ir/  در دسترس عموم مردم قرار دارد، توسعه یافت.
طبق اعلام سازمان فناوری اطلاعات، بر اثر این تغییرات، سازمان‌های جغرافیایی نیروهای مسلح، اسناد و کتابخانه ملی ایران، انرژی اتمی ایران، حفاظت محیط زیست و غذا و دارو به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شدند و متقاضیان از این پس با یک بار احراز هویت و به صورت یکپارچه می‌توانند از خدمات این دستگاه‌ها بهره‌مند شوند.
وی، جزئیات خدمات دستگاه‌های تازه اتصال یافته را چنین تشریح کرد: سازمان کتابخانه ملی ایران با سامانه‌های مرجع مجازی، منابع دیجیتال و فروشگاه اینترنتی به پنجره اتصال یافته است. سازمان‌ جغرافیایی نیروهای مسلح با سامانه اسناد فروش داده های مکانی-حقیقی، سازمان حفاظت محیط زیست با پنجره واحد خدمات هوشمند و سازمان غذا و دارو با خدمات استعلامی شناسه کالا، شناسه رهگیری و ردیابی، استعلام اصالت، و ثبت شکایت در پنجره ملی خدمات دولت هوشمند حضور یافته‌اند.
طی روزهای گذشته هم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از اتصال گمرک به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند خبر داده بود. گمرک در میان دستگاه‌های اجرایی به عنوان یکی از سازمان‌های مهمی است که دقت و سرعت در ارایه خدمات آن بسیار حائز اهمیت است و هرگونه وقفه و اختلال در ارایه خدمات آن مشکلات جدی را برای اقتصاد کشور ایجاد خواهد کرد. از طرفی همزمان با افزایش تصاعدی حجم متقاضیان خدمات گمرکی که به دلایل مختلف چون رونق بازار و رشد اقتصادی رخ می‌دهد، ادامه ارائه خدمات به روش‌های سنتی را تقریبا ناممکن می‌سازد و مانع بزرگی در ایجاد رضایتمندی مردم به صورت مستقیم و غیرمستقیم خواهد بود.وی افزود: از همین رو با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته و تلاش متخصصان امر، گمرک جمهوری اسلامی ایران به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند متصل شد تا خدمات گمرکی به‌صورت یکپارچه، سریع و آسان و برخط  در دسترس عموم مردم، تجار و فعالین اقتصادی کشور قرار گیرد.
به گفته زارع پور هم اکنون حدود ۵۰ خدمت شناسه‌دار این سازمان در بخش‌های واردات، صادرات، ترانزیت داخلی و خارجی، محموله‌های پستی ورودی و خروجی و همچنین مسافری با تنها یک بار احراز هویت در پنجره ملی خدمات دولت هوشمند در دسترس است به طوری که متقاضیان با مراجعه به آدرس my.gov.ir می‌توانند از این خدمات به صورت تمام وقت و بدون مراجعه حضوری بهره‌مند شوند که از جمله آنها می توان به خدماتی چون «تشریفات گمرکی بسته های پستی ورودی و خروجی»، «صدور پروانه صادرات قطعی»، «صدور پروانه ترانزیت داخلی و خارجی»، «رجیستری تلفن همراه»، «تعیین ارزش کالاهای وارداتی و صادراتی» و «رسیدگی به اختلافات گمرکی» اشاره کرد.همچنین اعلام شد که هشت مجموعه و زیرمجموعه از وزارت بهداشت، مشمول اتصال به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند هستند که تاکنون، سه سامانه وزارت بهداشت که اغلب در حوزه آموزش به فعالیت می‌پردازند، مانند سامانه‌های تسهیلات ارزی دانشجویان، انتقال دانشجویان خارج کشور به داخل کشور و سامانه اصالت سنجی مدارک تحصیلی فارغ التحصیلان خارج از کشور به پنجره متصل شده‌اند و پنج مجموعه دیگر این وازرت‌خانه هنوز متصل نشده‌اند.
در حال حاضر کمتر از ۱۰ درصد خدمات این وزارت‌ بهداشت به پنجره متصل شده‌ و این در حالی است که باید حداقل ۳۰ درصد خدمات خود را به این پنجره متصل می‌کردند. همچنین ۱۰ مجموعه در وزارت صمت، مشمول اتصال به پنجره هستند که صرفا دو مجموعه متصل شده است. در همین راستا زیرمجموعه‌های وزارت صمت مانند شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، صندوق ضمانت صادرات، صندوق حمایت از تحقیقات و توسعه صنایع الکترونیک، سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، سازمان توسعه تجارت، سازمان توسعه و نوسازی صنایع معدنی و سازمان زمین‌شناسی هنوز متصل نشده‌اند اما بخشی از مجوزهای این وزارت‌خانه که توسط درگاه ملی مجوزها ارایه می‌شود، در حال حاضر به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند اتصال یافته است.
چرا دستگاه‌ها به پنجره خدمات هوشمند دولت وصل نمی‌شوند؟!
معاون دولت الکترونیکی سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: مشمول یا مستثنی بودن یک دستگاه از اتصال به خدمات دولت هوشمند موضوعی است که به بررسی های دقیقی نیازمند است و دلایل دستگاه‌های مستثنی از اتصال در کمیته نظارتی باید مطرح و سپس سنجیده شود.
در این باره جواد موحد-معاون دولت الکترونیکی سازمان فناوری اطلاعات ایران- درباره بررسی آماری اتصال دستگاه‌ها به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند اظهار کرد: با بیان این مهم مشمول یا مستثنی بودن یک دستگاه از اتصال به پنجره، موضوعی است که به بررسی‌های دقیقی نیازمند است، افزود: دلایل دستگاه‌های مستثنی از اتصال به پنجره در کمیته نظارتی باید مطرح و سپس سنجیده شود، گاهی دلایل دستگاه‌ها مبنی بر حساسیت یا ماهیت خدمات است که ممکن است در گذر زمان تغییر پیدا کند.
وی به صراحت با بیان اینکه استثنایی وجود ندارد و صرفا در یک بازه خاص زمانی ممکن است فرصتی داده شود تا زیرساخت‌های انجام اتصال فراهم شود، تشریح کرد: به طور کلی در تعریف خدمت سه مرحله شامل دریافت، پردازش و تحویل خدمت وجود دارد. برخی خدمات در مرحله پردارش یا تحویل باید به صورت فیزیکی ارایه شوند اما به صورت بدیهی دریافت خدمت می‌تواند به صورت الکترونیکی باشد که برخی دستگاه‌ها حتی خدمات خود در مرحله نخست را نیز پیاده‌سازی نکرده‌اند که مستلزم بررسی آن در کمیته نظارتی است که اعضای آن متشکل از سازمان امور اداری و استخدامی، سازمان برنامه و بودجه و شورای اجرایی فناوری اطلاعات است و پس از تصمیم کمیته مشخص می‌شود، دستگاه مشمول استثناء هست یا خیر.
سنجش صحت اتصال دستگاه‌ها
معاون سازمان فناوری اطلاعات ایران در پاسخ به وضعیت اتصال سامانه میخک وزارت امور خارجه، تصریح کرد: وزارت امور خارجه دلیل عدم اتصال خود را استدلالی در خصوص نحوه ثبت نام ایرانیان خارج از کشور از طریق ایمیل عنوان کرد که روش پیاده‌سازی این خدمت از منظر فنی در حال انجام است و بر اثر آن سامانه میخک وزارت امور خارجه نیز می‌تواند متصل شود.وی که در یک برنامه تلویزیونی سخن میگفت، درباره وضعیت اتصال سازمان امور عشایری نیز گفت: این سازمان در قالب یکی از سامانه‌های جهاد کشاورزی در پنجره واحد همان وزارت‌خانه حضور دارد و حضور  یک خدمت، دلیلی بر اتصال کامل آن دستگاه نیست و قانونگذار مشخص کرده است که باید ۳۰ درصد خدمات در قالب پنجره واحد خود دستگاه ارایه شود.طبق اعلام سازمان فناوری اطلاعات، معاون دولت الکترونیکی، اتصال سازمان مدارس غیردولتی را نیز تایید نکرد و گفت این سازمان هنوز دارای اتصال قطعی نیست و ممکن است جلسات فنی برگزار شده باشد، اما این به معنای اتصال نیست.موحد در پایان اتصال دستگاه‌ها و الکترونیکی بودن خدمات را دو موضوع کاملا جدا از یکدیگر دانست و گفت: بعضا دستگاه‌ها مانند دانشگاه ها و برخی بیمارستان‌ها در الکترونیکی بودن خدمات، پیشرو اما در اتصال عقب هستند؛ به عنوان مثال، در حوزه مالی در ارایه خدمات الکترونیکی پیشروتر از سایر حوزه‌ها هستیم و بانک‌ها نمونه‌های خوبی در این زمینه هستند. اما باید در حوزه اتصال اقدامات عاجلی را به انجام برسانند. لذا از بانک‌ها دعوت می‌کنیم، اتصال خود را برقرار کنند تا مردم بهتر بتوانند از خدمات آنها بهره‌مند شوند. وی خاطرنشان کرد: پایان مهلت دستگاه‌ها برای تکمیل اقدامات اتصال، پایان آذر است و طی جدول زمان بندی باید اقدامات خود را به سرانجام برسانند.