حضور در هاب‌های پتروشیمی، نفت و گاز ایران

 امروز- لیلا زمانی
 شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه از روز هشتم آبان‌ماه آغاز شده و تا دیروز به میزبانی روسیه برگزار ‌شد. جواد اوجی، وزیر نفت ریاست هیئت ایرانی این کمیسیون مشترک و الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه هم رئیس کمیسیون مشترک ایران و روسیه از سوی روسیه را برعهده دارد.
در کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه نمایندگانی از وزارت نفت، خارجه، امور اقتصاد و دارایی، راه و شهرسازی، نیرو، علوم، تحقیقات و فناوری، جهاد کشاورزی، ورزش و جوانان، ارتباطات و فناوری اطلاعات و نمایندگانی از ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، ستاد نیروهای مسلح، شورای‌ عالی مناطق تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، سازمان انرژی اتمی، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی، سازمان ملی استاندارد، اتاق بازرگانی و مرکز تجاری ایران در روسیه حضور داشتند تا با همتایان خود به گفت‌وگوی کارشناسی برای تدوین اسناد همکاری بپردازند. روابط ایران و روسیه در چند سال اخیر بیش‌ از پیش صمیمانه شده است و این دو کشور به‌عنوان همسایگان دریای خزر در این سال‌ها دریافته‌اند که در تقابل با بلوک غرب باید برای تقویت قوای خود در منطقه، منطبق بر رفتارهای جمعی و همسایگی عمل کنند.
این موضوع در دولت سیزدهم بیش از گذشته نمود یافته است و با بحران جنگ روسیه و اوکراین نیز طرف روس بیشتر بر تقویت این رابطه تمرکز کرده است.در حوزه اقتصادی در چند سال گذشته همکاری‌های ایران و روسیه روندی افزایشی داشته است و بر اساس آمارها با وجود محدودیت‌های کرونا در دو سال گذشته، حجم روابط افزایش خوبی نشان می‌دهد. مجموع کل مبادلات ایران و روسیه در سال ۲۰۲۱ برابر با ۴ هزار و ۳۵ میلیون دلار (بالغ بر ۴ میلیارد دلار) بوده است که بالاترین رقم در تاریخ روابط دو کشور به‌شمار می‌رود. از این میزان ۳ هزار و ۶۸ میلیون دلار آن مربوط به واردات ایران از روسیه و ۹۶۷ میلیون دلار آن مربوط به صادرات ایران به روسیه بوده است.مجموعه مبادلات تجاری ایران و روسیه در سال ۲۰۲۰ نیز عبارت بود از ۲ هزار و ۲۲۰ میلیون دلار که از این حجم، واردات ایران از روسیه برابر با هزار و ۴۲۵ میلیون دلار و صادرات ایران به روسیه برابر است با ۷۹۵ میلیون دلار  بوده است و افزایش حدود دو برابری آن مشهود است. در همین حال حجم مبادلات تجاری دو کشور در دو سال گذشته دارای جهش قابل‌توجهی به‌ویژه در صادرات کالاهای ایرانی به روسیه بوده است، ضمن آنکه آن‌طور که اعداد و ارقام به‌ ما می‌گوید، همکاری‌های تجاری دو کشور در سال جاری میلادی (۲۰۲۲) نیز به‌سرعت در حال افزایش است.
در زمینه نفت و گاز می‌توان گفت ایران و روسیه با روی کار آمدن دولت سیزدهم جهشی تمام قد داشته‌اند. جواد اوجی، وزیر نفت ایران و هیئت همراه در نیمه نخست امسال (۱۴۰۱) در دو نوبت به مسکو سفر کردند و مذاکراتی با الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر، شولگینوف، وزیر انرژی، علی اکبروف، رئیس شرکت لوک اویل، و کوریاشف، رئیس شرکت زاروبژنفت و دیرگ شرکت‌های نفتی و پتروشیمی داشتند.در نتیجه این مذاکرات شرکت ملی نفت ایران تفاهم‌نامه‌هایی با شرکت‌های روس از جمله گازپروم نفت برای توسعه میدان‌های نفتی امضا کرد؛ مذاکراتی که در نشست‌های کمیسیون مشترک اقتصادی دنبال می‌شود.
در این مدت در رابطه با سوآپ نفت و فرآورده‌های نفتی مذاکرات خوبی بین دو طرف انجام شد و محمدجواد باوند، دستیار وزیر نفت در امور فروش نفت، میعانات گازی و فرآورده‌ها، در رأس هیئتی به مسکو سفر کرد و رایزنی‌هایی در این رابطه با مقام‌های روسیه انجام داد. در این سفر بر توسعه همکاری‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید و مقرر شد شرکت‌های روسی برای سرمایه‌گذاری و فعالیت در میدان‌های ایران برنامه اقدام خود را اعلام کنند.
به‌ جز تفاهم‌نامه‌ها و مذاکرات بین ایران و روسیه در زمینه انرژی، میان این دو کشور در سایر زمینه‌ها نیز ارتباط‌های بسیاری ایجاد شده است، به‌گونه‌ای که در حوزه پارلمانی مناسبات گسترده‌ای را در سال‌های اخیر کلید زده‌اند، از آن جمله می‌توان به برگزاری نشست‌های مشترک کمیسیون عالی مشترک همکاری‌های پارلمانی بین دو کشور اشاره کرد.در زمینه نظامی و دفاعی نیز دو طرف همکاری‌های خوبی داشته‌اند که از آن جمله می‌توان به همکاری‌های رزمی در زمینه مقابله با تروریسم در سوریه و همکاری‌های تاکتیکی مانند رزمایش‌های مشترک و همکاری‌های آموزشی و شرکت در مسابقات و رویدادهای ورزشی – نظامی اشاره کرد.
در زمینه هسته‌ای نیز ایران و روسیه مناسبات نزدیکی دارند. موضوع توسعه فعالیت‌های هسته‌ای ایران با مشارکت روسیه دیگر موضوع عیان برای اذهان است.در حوزه بین‌الملل همکاری‌های خوب ایران و روسیه بر روابط قوی طرفین صحه می‌گذارد. ایران و روسیه در سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه در سازمان ملل مشارکت خوبی دارند. روسیه به‌عنوان کشور عضو دائم شورای امنیت نقش مؤثری در تصمیم‌های سازمان ملل دارد و تاکنون حمایت‌هایی را در مجامع بین‌المللی از ایران داشته است.
از دیگر همکاری‌های ایران و روسیه می‌توان به مسائل قضایی و حقوق شهروندی، فرهنگی، رسانه و دانشگاهی اشاره کرد که در دولت سیزدهم رو به پیشرفت بوده است.
استقبال سرمایه‌گذاران روسی 
برای حضور در هاب‌های پتروشیمی، نفت و گاز ایران
در نشست هیئت‌های تجاری ایران و روسیه ظرفیت‌ها و مشوق‌های قانونی و بالقوه مناطق آزاد تجاری ایران برای طرف‌های روسی به‌خوبی بازگو شده و آنطور که نصرالله ابراهیمی سرپرست دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی گفته در این نشست سرمایه‌گذاران روسی برای حضور در هاب‌های پتروشیمی، نفت و گاز، فرودگاهی و... ایران استقبال کردند.   همان‌طور که پیش از این از دولت فدرال روسیه درخواست کرده بودیم در این جلسات شاهد حضور شرکت‌های بزرگ روسی در حوزه‌های مختلف بودیم که خوشبختانه این شرکت‌های روسی مذاکرات اقتصادی جدی با همتایان ایرانی خود در زمینه سرمایه‌گذاری مشترک در طرح‌های میان دو کشور انجام دادند. وی ادامه داد: در نشست هیئت‌های تجاری ایران و روسیه شاهد حضور معاون وزیر توسعه اقتصادی روسیه، رئیس اتاق بازرگانی روسیه و نمایندگان تجاری ایران در روسیه و نمایندگان تجاری روسیه در ایران بودیم. در این نشست حاضران بر تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک، حمایت از سرمایه‌گذاران دو کشور تأکید کردند، ضمن آنکه توانستیم در این نشست ظرفیت‌ها و مشوق‌های قانونی و بالقوه مناطق آزاد تجاری کشورمان را برای طرف‌های روسی به‌خوبی بازگو کنیم که با استقبال سرمایه‌گذاران روسی برای حضور در هاب‌های پتروشیمی، نفت و گاز و فرودگاهی و... مواجه شد.
سرپرست دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی افزود: مقرر شد هیئت‌های تجاری دو طرف با استفاده از سازوکارهای قانونی و دیپلماتیک بعد از این نشست در دو کشور حضور یابند و از نزدیک با ظرفیت‌های اقتصادی مناطق آزاد دو کشور آشنا شوند. همچنین ایجاد اتحادیه اقتصادی مشترک برای مناطق آزاد بین دو کشور یکی از اصلی‌ترین اهداف نشست هیئت‌های تجاری دو کشور است که در فاز نخست برنامه‌ریزی‌شده تا میان مناطق آزاد لوتوس آستاراخان، انزلی و چابهار رابطه ایجاد کنیم و برای آینده در نظر داریم این ارتباط را تا منطقه آزاد موندرا بمبئی هند توسعه دهیم.   در این نشست از بانک‌های خصوصی و دولتی روسی دعوت شد در بستر مقرراتی مشخص و واحد در مناطق آزاد مشترک میان دو کشور به فعالیت بپردازند، همچنین از این بانک‌ها درخواست شد در صورت تمایل اقدام به تشکیل بانک‌های آفشور و همین‌طور بورس بین‌الملل کنند تا به بازار سرمایه دو کشور به لحاظ تبادلات بانکی کمک شود.
تقویت همکاری‌های ایران و روسیه
 برای ساخت و تأمین کالای صنعت نفت
مدیر پشتیبانی ساخت و تأمین کالا شرکت ملی نفت ایران از تمایل ایران و روسیه برای استفاده از ظرفیت‌های موجود در ساخت و تأمین کالا میان دو طرف خبر داد.برزو قنبری با بیان اینکه پیش از این نشست‌های فشرده‌ای برای تفاهم‌نامه ایران و روسیه در زمینه همکاری‌های مشترک برگزار شده بود، گفت: در زمینه پشتیبانی ساخت و تأمین کالا، ایران بیشتر جنبه انتقال فناوری و ورود دانش فنی و فناوری‌های نو به داخل کشور، همچنین ساخت داخل تجهیزات خاص را مدنظر دارد.وی با اشاره به اینکه روسیه توانمندی بالایی در زمینه ساخت و تأمین کالا دارد، افزود: در برخی مواقع، منابع داخلی ما ظرفیت لازم را برای ساخت و تأمین کالا ندارد که درباره این موضوع، ما به‌صورت موردی با طرف روس در حال مذاکره هستیم و نشست‌هایی با شرکت‌های روسی توانمند در این زمینه داشته‌ایم، براین اساس در آینده نزدیک این همکاری به‌صورت قراردادهای ساخت داخل و انتقال فناوری از سوی شرکت‌های روس با شرکت‌های داخلی آغاز می‌شود.
مدیر پشتیبانی ساخت و تأمین کالا شرکت ملی نفت ایران، افزایش توانمندی و هم‌افزایی را به‌عنوان مهم‌ترین موضوعی یاد کرد که در این نشست مدنظر قرار دارد و تصریح کرد: دو طرف برای استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر برای ارتقا و بهره‌وری بالاتر در موضوع نفت، گاز و انرژی تمرکز دارند.قنبری افزود: موضوع استفاده از توانمندی روسیه برای ایران، با توجه به ساختاری که وزارت نفت تعریف کرده، استفاده از فناوری‌های روزآمد و انتقال فناوری و ساخت داخل کردن تجهیزات خاص با استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های آن کشور است.
وی درباره موضوع  ظرفیت ایران برای طرف روس نیز گفت: در برخی موارد روس‌ها نیز به مواد، کالا و حتی دانش فنی ما نیاز دارند که این نیاز را اعلام کرده‌اند و با همکاری سازندگان داخلی ایران این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد تا تصمیم‌گیری شود.
شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه از هشتم تا دهم آبان‌ماه به میزبانی روسیه برگزار می‌شود. جواد اوجی، وزیر نفت ریاست هیئت ایرانی این کمیسیون مشترک و الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه هم رئیس کمیسیون مشترک ایران و روسیه از سوی روسیه را به‌عهده دارد.در کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه نمایندگانی از وزارت نفت، خارجه، امور اقتصاد و دارایی، راه و شهرسازی، نیرو، علوم، تحقیقات و فناوری، جهاد کشاورزی، ورزش و جوانان، ارتباطات و فناوری اطلاعات و نمایندگانی از ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، ستاد نیروهای مسلح، شورای‌ عالی مناطق تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، سازمان انرژی اتمی، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی، سازمان ملی استاندارد، اتاق بازرگانی و مرکز تجاری ایران در روسیه حضور دارند که با همتایان خود به گفت‌وگوی کارشناسی برای تدوین اسناد همکاری می‌پردازند.
کارشناسان چه می گویند؟
محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به همکاری ها و مذاکرات اخیر ایران و روسیه و تاثیر آن بر صنعت نفت ایران، به ایسنا گفت: قطعا این مساله می تواند به نفع ایران باشد؛ ما در حداقل سه سازمان انرژی پیمان بسته‌ایم و حضور در این سازمان‌ها می‌تواند به توسعه روابط کمک کند، ضمن اینکه روس‌ها در بسیاری از شرکت‌ها در بخش بالادستی سرمایه‌گذاری کردند و این شرکت‌ها توان این را دارند که هم در بخش بالادستی و هم در بخش پایین دستی توسعه را رقم بزنند.وی با اشاره به رقابت ایران و روسیه و تاثیر این مساله در پیشبرد اهداف، گفت: این مساله می تواند تبدیل به همکاری شود، اگر این اتفاق بیفتد، هر دو طرف می‌توانند سود ببرند، بنابراین این تعامل می‌تواند تبدیل به فضایی شود که در آن، هر دو طرف بتوانند منافعی را بدست آورند.به گفته این کارشناس، همه این موارد باید در قالب شرکت‌ها دیده شود و دولت‌ها از شرکت‌ها حمایت کنند تا این دو کشور در یک فضا با یکدیگر همکاری کنند، امکان فعالیت‌های مشترک نیز برای دو کشور وجود دارد که اجرای آن نیازمند پیگیری و حمایت دولت‌هاست تا بتواند نتیجه مطلوب را حاصل کند.
نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به تاثیر این روابط در برهم زدن سیاست‌های آمریکا علیه ایران، روسیه و چین، گفت: بحثی بود که کشورهایی که تحریم هستند با یکدیگر کلوپ تحریمی ایجاد و به همدیگر کمک کنند؛ حداقل این سه کشور می‌توانند  با اتحاد با هم کارهای بزرگی را انجام دهند و تبدیل به یک قدرت شوند و کشورهای دیگر نیز می‌توانند با آن‌ها کار کنند. هرچه روابط این کشورها افزایش یابد، موجب گسترش همکاری‌ها می‌شود و می‌تواند تحریم‌ها را خنثی کند.همچنین جواد یارجانی  مدیرپیشین امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت  در همین راستا به ایسنا گفت: هرچقدر همکاری‌های مشترک را با شرکت‌های مختلف بدون توجه به ملیت آن ها افزایش دهیم، خصوصا آنهایی که توانایی‌هایی را در سطح بین‌المللی دارند،   به نفع ما خواهد بود. درست است که صنعت نفت سابقه فعالیت ۱۰۰ ساله دارد اما این صنعت بین‌المللی و در حال پیشرفت بوده و لازم است که در سطح بین‌المللی شرایط فراهم شود و با شرکت‌هایی که تجارب و موفقیت‌هایی دارند، همکاری کنیم.
وی با تاکید بر اینکه این مساله توان داخلی ما را افزایش می‌دهد، تصریح کرد: برخی گمان می‌کنند اگر با شرکت‌های خارجی همکاری کنیم، آن‌ها اطلاعات خود را از ایرانی‌ها دریغ 
می کنند، درحالی که اینطور نیست. ما نمونه‌هایی داریم که شرکت‌های بزرگی که اکنون در ایران فعال هستند، از طریق همین همکاری‌ها توسعه یافته‌اند. اکنون این شرکت‌ها توانمند هستند؛ تا جایی که حتی در خارج از کشور فعالیت می‌کنند.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه انرژی هر نوع همکاری با کشورهای دیگر مثبت است و امیدواریم بعد از تحریم‌های ظالمانه بتوانیم با تواناترین شرکت‌های خارجی به خصوص در قسمت‌هایی که امکانات ما از نظر مالی و سرمایه‌ای و یا از نظر تکنولوژی کم است، مانند فعالیت در دریاها، آب‌های عمیق و همینطور حوزه‌هایی که با کشورهای دیگر مشترک هستیم، گام‌های بیشتری را برداریم.یارجانی با اشاره به رقابت روسیه با ایران در حوزه نفت، گفت: در اینکه هر کشوری به دنبال منافع خود است، شکی نیست، اما باید توجه داشت که شرکت‌هایی وجود دارند که منافع‌شان را دنبال می‌کنند، شرکت‌های روسی بسیاری در سطح بین‌المللی به دنبال توسعه همکاری‌های خود با کشورهای دیگر هستند و لازم است که ایران نیز با این شرکت‌ها در راستای منافع ملی خود همکاری داشته باشد و توانایی‌های تولید را افزایش دهد.
شانزدهمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه از روز گذشته (هشتم آبان‌ماه) آغاز شده و تا روز سه‌شنبه (دهم آبان‌ماه) به میزبانی روسیه برگزار می‌شود. جواد اوجی، وزیر نفت ریاست هیئت ایرانی این کمیسیون مشترک و الکساندر نواک، معاون نخست وزیر روسیه هم رئیس کمیسیون مشترک ایران و روسیه از سوی روسیه را برعهده دارد.
در کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه نمایندگانی از وزارت نفت، خارجه، امور اقتصاد و دارایی، راه و شهرسازی، نیرو، علوم، تحقیقات و فناوری، جهاد کشاورزی، ورزش و جوانان، ارتباطات و فناوری اطلاعات و نمایندگانی از ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، ستاد نیروهای مسلح، شورای‌ عالی مناطق تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، سازمان انرژی اتمی، بانک مرکزی، صندوق توسعه ملی، سازمان ملی استاندارد، اتاق بازرگانی و مرکز تجاری ایران در روسیه حضور دارند که با همتایان خود به گفت‌وگوی کارشناسی برای تدوین اسناد همکاری می‌پردازند.