همه فدای اقلیت 7 درصدی

 امروز- لیلا زمانی
بنا بر آمارهای رسمی، در سال گذشته خانوارهای بدمصرف که حدود 7 درصد کل خانوارهای تحت پوشش صنعت آب و فاضلاب کشور را تشکیل داده‌اند، معادل 60 درصد خانوارهای در سطح الگو که 54 درصد خانوارهای کشور را تشکیل می‌دهند، آب مصرف کرده‌اند.
وضعیت تامین منابع آبی تهران دچار چالش شده تا جایی که سناریوهای بدبینانه‌ای برای هفته‌های آتی درنظر گرفته شده است، هرچند پیش‌بینی می‌شود پاییز را با کمترین چالش پشت سر می‌گذاریم اما نمی‌توان شرایط موجود را کتمان کرد و انتظار می‌رود که مشترکان با مدیریت مصرف توجه بیشتری به این مساله داشته باشند. از ابتدای سال آبی تا الان ۴ میلی‌متر بارندگی داشتیم که در مقایسه با میانگین بلندمدت قبلا ۹ و نیم میلی‌متر بوده. ورودی به سدهای کشور نسبت به ۵ سال گذشته ۳۰ درصد کاهش داشته است. در تهران حدود ۳۶۰ میلیون متر مکعب حجم مخازن ذخیره آب سدهاست؛ سال گذشته در همین زمان مشابه ۴۶۰ میلیون متر مکعب بوده. مخازن ذخیره آب در داخل تهران در حال حاظر ۷۶۰ هزار متر مکعب است، سال گذشته یک میلیون و ۴۰۰ هزار متر مکعب بود.
اقلیت 7 درصدی بدمصرف معادل 60 درصد مشترکان خوش‌مصرف‌ آب مصرف می‌کنند
بنا بر این گزارش، آمارهای سال 1400 نشان می‌دهند از مجموع خانوارهای کشور 15.4 میلیون خانوار (واحد مسکونی) و به عبارتی 54 درصد مصرف‌کنندکان آب، مصارف منطبق با الگو دارند و 31 درصد از آب شرب بخش خانگی را که معادل 1596 میلیون مترمکعب است، مصرف می‌کنند، در همین حال مصرف 10.66 میلیون خانوار تا دو برابر الگو بوده و به عبارتی 37 درصد از مصرف‌کنندگان آب شرب خانگی را «پرمصرف‌ها» تشکیل داده‌اند که در مجموع 2576 میلیون مترمکعب و به عبارتی 50 درصد آب شرب خانگی را به مصرف رسانده‌اند؛ در واقع مصرف آب گروه پرمصرف در حالی که فراوانی کمتری را نسبت به خانوارهای در سطح الگو دارند، 60 درصد بیشتر از مصرف‌کنندگان در حد الگو بوده است!
این در حالی است که 2.05 میلیون خانوار باقی مانده معادل 7 درصد خانوارهای مصرف‌کننده آب شرب با بیش از دو برابر الگو، در گروه مشترکان «بدمصرف» قرار داشته‌ و 19 درصد از کل آب شرب خانگی یعنی 959 میلیون مترمکعب را به خود اختصاص داده‌اند.
با نگاهی گذرا به آمارها می‌توان دریافت که خانوارهای اقلیت بد‌مصرف در حالی که تنها 7 درصد را شامل می‌شوند، معادل 60 درصد خانوارهای زیر الگو که 54 درصد هستند، آب مصرف کرده و به عبارت دیگر آب شرب را به عنوان ارزشمندترین عنصر هستی، مایه حیات و کالایی که ‌جایگزینی برای آن نمی‌توان یافت را اتلاف کرده‌اند!
عبور از چالش کم‌آبی با مدیریت مصرف مشترکان
در روز‌های اخیر وضعیت ذخایر آبی تهران مورد بحث قرار گرفته و بیش از پیش توجه‌ها را به مدیریت مصرف جلب کرده است.
وضعیت ذخایر آب شرب تهران و مشکل کم آبی با آغاز دومین ماه از فصل پاییز هنوز یکی از دغدغه‌های صنعت آب کشور است. کشور برای سومین سال متوالی بارندگی کم و کاهش ذخایر آبی را پشت سر می‌گذارد و به گفته سخنگوی صنعت آب کشور، امسال را می‌توان یکی از سال‌هایی دانست که بدترین وضعیت منابع آبی را داریم. این کمبود آب در سه سال متوالی باعث شده، وزارت نیرو بر اساس مصوبه اسفند پارسال هیئت وزیران، دستور محدودیت آبرسانی موقت برای مشترکان بدمصرف را صادر کند.
کارشناسان هواشناسی هم بارش‌های پاییزه را کمتر از شرایط عادی پیش‌بینی کرده اند که احتمالا باید از هفته آینده منتظر این نزولات آسمانی باشیم.
در مورد وضعیت ذخایر آب تهران صحبت‌های ضد و نقیضی مطرح شده است. فیروز قاسم زاده، سخنگوی صنعت آب کشور در روز‌های گذشته اعلام کرد در صورتی که مصرف مشترکان همچنان بالا بماند و وضعیت بارندگی کشور بهبود پیدا نکند، برای سه ماه آینده تهران ذخیره آب وجود دارد. محمدرضا بختیاری، مدیرعامل آبفای استان تهران هم در یک برنامه زنده به همین موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید که با در نظر گرفتن ورودی سد‌ها مخازن آب تهران برای بیشتر از ۱۰۰ روز آب ندارد.
البته روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، انتشار این خبر را به بی دقتی رسانه‌ها نسبت داد و پایان‌یافتن منابع آب تهران طی ۱۰۰ روز آینده را تکذیب کرد. روابط عمومی آبفای تهران به این تناقض در صحبت‌های سخنگوی صنعت آب و تکذیبه آب و فاضلاب، به خبرنگار ما پاسخی نداد.
شرایط ذخایر و مصرف تهران به روایت آخرین آمار
میزان ذخیره آب سد‌های تهران در سال گذشته یک میلیون و ۴۰۰ هزار متر مکعب بوده، ولی طبق آخرین آمار، این میزان به ۷۶۲ متر مکعب رسیده است که کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد. اما این همه ماجرا نیست و در کنار کاهش بارندگی‌ها میزان مصرف مشترکان هم نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
به گفته معاون مدیرکل بهره برداری مرکز کنترل آب تهران از ابتدای امسال میزان بارش‌های سطح تهران در حدود ۳ میلی متر بوده که کاهشی ۸۰ درصدی را نسبت به شرایط عادی نشان می‌دهد. میزان مصرف لحظه‌ای در تهران هم به حدود ۴۱ هزار لیتر بر ثانیه رسیده و این میزان مصرف نسبت به سال گذشته که ۳۹ هزار لیتر بر ثانیه بوده افزایش داشته است.به گفته معاون بهره برداری شرکت تامین و تصفیه آب تهران، برخی از مخازن شهر تهران که ارتفاع آب باید در آن‌ها به حدود ۴ متر برسد در حال حاضر به نزدیکی ۷۰ سانتی متر می‌رسد.
وضعیت مصرف آب در مناطق شهری استان تهران 
وضعیت تامین منابع آبی تهران دچار چالش شده تا جایی که سناریوهای بدبینانه‌ای برای هفته‌های آتی درنظر گرفته شده است، هرچند پیش‌بینی می‌شود پاییز را با کمترین چالش پشت سر می‌گذاریم اما نمی‌توان شرایط موجود را کتمان کرد و انتظار می‌رود که مشترکان با مدیریت مصرف توجه بیشتری به این مساله داشته باشند.
وضعیت مصرف آب در مناطق شهری استان تهران در مقایسه با دیگر استان‌ها تفاوت معناداری دارد و بر اساس آمارها در سال ۱۴۰۰ یعنی سال گذشته ۴۷ درصد خانوارهای شهری استان تهران در حد الگو آب مصرف کرده‌اند. به همین دلیل ۳۳ درصد آب مصرفی شرب خانگی حوزه شهری استان تهران یعنی ۳۲۵ میلیون مترمکعب متعلق به این گروه بوده، این در حالی است که به دلیل مصرف بهینه آب، ۱۹درصد آب‌بهای پرداختی به آن‌ها تعلق دارد.
در همین حال ۴۹ درصد خانوارهای شهری استان تهران که حدود ۲.۵ میلیون خانوار را تشکیل می‌دهند، تا دو برابر الگو آب مصرف کرده و ۵۸ درصد مصرف آب یعنی ۵۷۵ میلیون مترمکعب و ۵۸ درصد آب‌بهای پرداختی به آن‌ها تعلق داشته است. در این میان چهار درصد خانوارهای شهری استان تهران نیز که ۱۹۰ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند، با مصرف بیش از دو برابر الگو به عنوان مشترکان بدمصرف هشت درصد آب شرب کل استان تهران یعنی ۸۱ میلیون مترمکعب را استفاده کرده و مشمول پرداخت ۲۳ درصد آب‌بهای شرب خانگی شهری شده‌اند.
حق خوری بدمصرف‌ها
بر اساس ارزیابی‌های صورت گرفته چهار درصد خانوار بدمصرف مناطق شهری استان تهران به تنهایی معادل ۲۵ درصد آب‌شرب مصرفی ۴۷ درصد از خانوارهای در سطح الگو را مصرف کرده‌اند و به همین دلیل نیز این گروه مشترکان در هفته‌های اخیر مشمول دریافت اخطار و قطع آب شده‌اند.
آمارهای مصرف آب شرب در بخش روستایی استان تهران نیز از فاصله معنادارتری با مناطق روستایی کشور حکایت دارد، چنانچه در بخش روستایی استان تهران فقط ۳۴ درصد خانوارها معادل ۶۰ هزار خانوار تا سطح الگو آب مصرف کرده و ۱۷ درصد مصرف آب شرب خانگی روستایی به آن‌ها اختصاص دارد. این در حالی است که این گروه چهار درصد کل آب بهای خانگی روستایی را پوشش داده‌اند.
همچنین ۴۹ درصد یعنی ۸۰ هزار خانوار نیز تا دو برابر الگو آب مصرف کرده‌ و ۵۵ درصد آب شرب روستایی را مورد بهره‌برداری قرار داده‌اند و مشمول پرداخت ۲۵ درصد آب‌بها بوده‌اند، اما گروه بدمصرف روستایی که بیش از دو برابر الگو آب مصرف کرده‌اند، ۲۰ هزار خانوار را تشکیل داده و با سهم ۱۰ درصدی به تنهایی ۲۴ درصد آب را مصرف کرده و ۵۴ درصد آب‌بهای روستایی استان تهران را پرداخته‌اند.
نکته مهم در بخش روستایی استان تهران، مصرف بیش از ۱.۵ برابری ۱۰ درصد خانوار بدمصرف نسبت به ۳۴ درصد خانواری است که در سطح الگو آب مصرف می‌کنند.
تهرانی ها چقدر برای آب هزینه می‌کنند؟
به طور کلی سال ۱۴۰۰ در مجموع در بخش خانگی استان تهران، پنج میلیون و ۴۰ هزار خانوار شهری ۹۸۳ میلیون مترمکعب آب مصرف کرده‌اند و میانگین تعرفه پرداختی آنها برای هر مترمکعب آب ۸۸۳۱ ریال بوده، همچنین از ۱۷۰ هزار خانوار ساکن در مناطق روستایی استان تهران، در سال گذشته ۳۲ میلیون مترمکعب آب شرب را مصرف کردند و متوسط آب‌بهای پرداختی آن‌ها نیز ۶۴۸۷ ریال بوده است.آنطور که مسوولان اعلام کرده اند، مخازن سدهای پنجگانه تهران نسبت به سال گذشته ۸۲ درصد کاهش یافته و تامین آب در تهران در پاییز امسال دشوار خواهد بود.
سدهای تهران چقدر آب دارند؟
این در شرایطی است که ابتدای مهرماه وارد سومین سال تنش آبی پیاپی شدیم، حجم مخازن در پایان شهریور ماه ۴۱۴ میلیون مترمکعب بوده و در شهریور سال ۱۴۰۰ این عدد معادل ۵۰۳ میلیون مترمکعب ثبت شده است که اختلاف آن حدود ۸۹ میلیون مترمکعب کسری مخزن را نشان می دهد، بدین معنا که از یک سال پر تنش آبی با کسری قابل توجه مخازن سدها وارد سال آبی جدید شدیم.
در سال آبی گذشته ۱۵ درصد ورودی به سدها نسبت به سال قبل کاهش داشته، در خصوص میزان بارش ها نیز باید گفت که در انتهای سال آبی ۱۴۰۱ - ۱۴۰۰میزان بارش ها ۲۰۷.۵ میلی متر بارندگی ثبت شده است، در متوسط بلندمدت میزان بارش ها به طور میانگین ۲۸۱ میلی متر ثبت شده که در مقایسه با سال آبی گذشته ۲۵ درصد و نسبت به متوسط بلند مدت ۲۶ درصد کاهش را نشان می‌دهدبر اساس آخرین آمار تا یازدهم مهرماه نیز حجم مخازن سدها ۳۸۵ میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با سال قبل که ۴۶۷ میلیون مترمکعب بوده ۸۲ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
آن طور که ارسطویی، مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران به ایسنا گفته در تمام سدهای تحت پوشش به‌ویژه سامانه شرق با کاهش در ورودی مخازن سدها مواجه هستیم، در مجموع شرایط برای هر پنج سد زیر حد نرمال و کمتر از میانگین است و تمام سدها شرایط مشابهی را نسبت به سال های قبل از نظر کاهش میزان آورد و بارندگی تجربه می کنند.
وی با بیان اینکه در سدهای امیرکبیر، لتیان، لار، طالقان و ماملو به ترتیب با کاهش حجم ۲۴، ۷، ۶، ۱۶ و ۲۸ میلیون مترمکعبی نسبت به سال قبل مواجه هستیم، اظهار کرد: پیش‌بینی‌ بارش‌ها نیز تا نیمه دوم آذر ماه کمتر از میانگین و زیرنرمال است و همانطور که شاهد هستیم تا کنون بارشی نیز اتفاق نیفتاده ضمن اینکه سازمان هواشناسی نیز افزایش دمای بین نیم تا یک و حتی دو درجه را نیمه دوم آذرماه پیش‌بینی کرده است البته این مساله در مناطق مختلف کشور متفاوت بوده اما آنچه مسلم است در مهر و آبان بارش ها کمتر از میانگین خواهد بود و این روند نیز تا ۱۵ آذرماه همراه با افزایش میانگین دما ادامه خواهد داشت.
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری تاسیسات آبی و برق آبی شرکت آب منطقه‌ای تهران با اشاره به شرایط تامین آب در تهران، گفت: وضعیت تامین آب در شرایط تنش آبی خواهد بود اما شرکت های آب منطقه ای تهران و آبفای استان تهران از سال گذشته برنامه ریزی‌هایی را در سطح دو شرکت و وزارت نیرو انجام دادند برای اینکه بتوانیم سال‌های خشک را پشت سر بگذاریم، برای این منظور برنامه ریزی های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند مدت تدوین شده است.
به گفته ارسطویی مدیریت مخازن سدها و استفاده از تمام پتانسیل‌های آبی توسط شرکت آب منطقه‌ای تهران در دستور کار قرار گرفته و امیدواریم با برنامه ریزی های صورت گرفته بتوانیم پاییز و زمستان را نیز پشت سر بگذاریم.
سیاست‌های تنبیهی و تشویقی برای مدیریت مصرف آب
در حال حاضر وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب استان تهران، برای مدیریت مصرف اقداماتی از جمله قطع انشعابات غیرمجاز و محدود کردن انشعابات با قطر بالا را انجام داده است و در صورت عدم بهبود ذخایر آبی کاهش فشار آب را در دستور کار قرار می‌دهد. از اقداماتی که در وزارت نیرو جدی‌تر گرفته شده، سیاست تنبیهی و تشویقی برای مشترکان آب است.به گفته وزیر نیرو مشترکان در صورت صرفه جویی در هر متر مکعب آب پاداش ۵ برابری معادل ۳ هزار تومان دریافت خواهند کرد که ممکن است حتی خانوار‌های خوش مصرف بستانکار شوند. این سیاست قرار بوده از ابتدای آبان ماه ابلاغ شود.
در مورد سیاست تنبیهی هم، مانند آنچه که در صنعت برق شاهد هستیم، تعرفه آب به صورت پلکانی بالا می‌رود. مشترکانی که دو برابر الگو مصرف می‌کنند، مشترکان پر مصرف هستند و مشترکانی که بالاتر از این میزان مصرف دارند مشترکان بد مصرف محسوب می‌شوند. طبق آن چیزی که وزیر نیرو اعلام کرده، قطع انشعاب مشترکان بدمصرف که در تهران حدود ۵ درصد هستند جدی‌تر دنبال می‌شود. به گفته سخنگوی صنعت آب تاکنون در شهر تهران ۲۸۰۰ برای مشترک بد مصرف، یکبار قطع انشعاب انجام شده است.
در نهایت با توجه به شرایط ویژه‌ای که وضعیت منابع آبی تهران دارد، مدیریت مصرف از طرف مردم می‌تواند سهم زیادی در کنترل شرایط آبی کشور داشته باشد.