تضمین سود ۲۵ درصدی در راه است

امروز-سهامدار مالک کسری از کل شرکت است و در ریسک سود یا زیان پیش روی شرکت سهیم است. سهامدار در تمامی درآمدها و دارایی های شرکت سهیم است، اما سود سهام او تنها پس از پرداخت سایر بدهی ها پرداخت می شود و در صورت انحلال شرکت نیز سهم او از محل باقیمانده دارایی شرکت پرداخت خواهد شد. مسوولیت سهامداران محدود است و تنها به اندازه میزان سهامی است که در اختیار دارند. سهامداران در نشست های مجمع عمومی شرکت دارای حق رای هستند و به این ترتیب می توانند در اداره شرکت دخیل باشند. اگر شرکت در فعالیت اقتصادی خود به موفقیت برسد در واقع سهامداران شرکت به موفقیت رسیده اند.
به بیان ساده تر, سهامدار به هر شخص حقیقی یا شخص حقوقی (مانند یک شرکت) گفته می شود، که از نظر قانونی مالک بخشی از سهام (برگه سهام) در یک شرکت سهامی عام یا شرکت سهامی خاص باشد. هر سهم، قطعه ای از سرمایه یک شرکت است، که نشان دهنده یا نماینده کوچکترین واحد مالکیتی، در شرکت مورد نظر بشمار می آید. سهام دار به همان نسبتی که سهام در اختیار دارد، در مالکیت شرکت یا بنگاه تولیدی شریک است. برای مثال؛ اگر شرکتی به تعداد دو میلیون سهم منتشر کرده و شخصی مالک دو هزار سهم در این شرکت باشد، او یک هزارم از مالکیت این شرکت را در اختیار دارد.
هر کدام از ما که دارای هویت فردی جداگانه هستیم یک فرد حقیقی محسوب می شویم. پس اگر ما افراد حقیقی سهام شرکتی را خریداری کنیم به ما سهامدار حقیقی می گویند. یعنی به صورت انفرادی کد بورسی دریافت کرده و معامله می کنیم.
سهامداران حقیقی به صورت انفرادی خرید و فروش می کنند، این افراد اغلب دید کوتاه مدت بر سهام دارند و ممکن است براساس جو و شایعات بازار و یا نظرات و تحلیل های شخصی خود خرید و فروش های هیجانی داشته باشند. البته این به معنای این نیست که تمامی سهامداران حقیقی به این صورت معامله کنند اما قاعدتا ما نمی توانیم جز عده ای اندک از این افراد را تحلیلگر حرفه ای بدانیم. برخی از این نوع سهامداران مخصوصا تازه واردان بازار در صف های خرید، خریدار و در صف های فروش، فروشنده هستند. رفتار مخرب و هیجانی این دسته از سهامداران می تواند بسیار به بازار سهام آسیب وارد کند. به همین منظور همواره به این دسته از سهامداران به ویژه تازه واردان پیشنهاد می شود در بدو ورود به بازار سهام یا از طریق صندوق های سرمایه گذاری اقدام کنند یا از مشورت افراد خبره و تحلیگران معتبر استفاده کنند.
اما این روزها بسیاری از ما افراد حقیقی یا سهامداران خرد متضرر شده ایم. چرا؟ آیا کسی به ما کمک می کند؟
طرح حمایتی بورس برای جلوگیری
 از زیان سهامداران خرد
هفته گدشته رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار جزییات طرح بیمه پرتفوی سهامداران خرد متضرر را تشریح کرد.محمدعلی دهقان دهنوی با اشاره به طرح حمایتی سازمان برای سهامداران خرد اظهارداشت: برای اینکه آرامش خاطری برای سهامداران خرد ایجاد کنیم، طرحی حمایتی را به مرحله اجرا رساندیم. اینکه افرادی سهامی را بالاتر از ارزش واقعی آن خریداری کردند، ناراحتی ایجاد می‌کند و اینکه مجبور شوند همان سهام را کمتر از قیمت واقعی آن به فروش برسانند، ناراحتی مضاعفی را به ویژه برای سهامداران خرد موجب می‌شود؛ بنابراین طرحی را به اجرا رساندیم مبنی بر اینکه کسانی که تا اردیبهشت ۱۴۰۱ پرتفوی خود را حفظ کنند، می‌توانند از تضمین سود ۲۵ درصدی استفاده کنند.وی در پاسخ به منتقدانی که معتقدند این طرح شبیه به سود بانکی برای سپرده گذاران است، اظهار داشت: این دیدگاه، تحلیل اشتباهی است؛ چراکه در حال حاضر امکان اختیار فروش تبعی بر روی سهام وجود دارد و بسیاری از ناشران برای اینکه از سهام خود حمایت کنند اوراق اختیار فروش تبعی منتشر می‌کنند و اطلاعیه آن هم در کدال ثبت می‌شود.رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: ما این اوراق فروش بر سهام را به اوراق اختیار فروش بر روی پرتفو تبدیل و برای اینکه مفهوم آن برای سهامدار خرد پیچیده نباشد، این اقدام حمایتی را نوعی بیمه پرتفو معرفی کرده‌ایم. در واقع از ابزار متعارف اختیار فروش تبعی برای این منظور استفاده شده است.
وی درباره عدم استقبال سهامداران از این طرح تا به امروز گفت: کاهش استقبال از این طرح به این دلیل بوده که بسیاری از این افراد جزو خریداران عرضه اولیه‌ها هستند. به جز چند عرضه ‌اولیه، مابقی هیچ‌ کدام به کمتر از قیمت عرضه نرسیده‌اند؛ بنابراین کسانی که در عرضه اولیه شرکت کرده بودند و سودهای بسیار خوبی هم داشتند، عملا در حال حاضر در سود هستند و از سوی دیگر بسیاری از سهامداران این عرضه اولیه‌ها را با نگاه سرمایه گذاری بلندمدت خریداری کردند. بنابراین این دست از سهامداران هم به سراغ این برنامه‌های حمایتی نمی‌روند. با این حال، این اقدام حمایتی از سوی سازمان بورس انجام شده و سهامدارانی که مایل بودند از آن استفاده کردند.
طرح حمایت از پرتفو‌های کوچک باید اجرا شود
اردیبهشت ماه بود که سعید اسلامی بیدگلی عضو شورای عالی بورس ، در پاسخ به اظهار نظر خود مبنی بر اینکه طرح‌های حمایتی سال ۹۹ در نهایت به نفع سهامداران بزرگ تمام شد، اظهار کرد: بخشی از پول پاشی به قصد خرید سهام در قیمت‌های بالا به نفع سهامداران عمده تمام شد. یعنی عده‌ای سهم‌ها را خریداری کردند و با بالا رفتن قیمت سهام آن را فروختند.
در نهایت اینکه  سهامداران خردی که ما قصد حمایت از آن‌ها را داشتیم، سودی نکردند.
او ادامه داد:اگر هدف ما حمایت از سرمایه گذاران خردی است که در سال ۹۹، با تشویق و حمایت مجموعه نهاد‌های حاکمیتی و دولت وارد بازار سرمایه شدند؛ باید به دنبال طرح‌هایی باشیم که در نهایت سهامداران خرد را حمایت کند. افرادی که به تازگی وارد بازار سرمایه شدند و حداقل این ادعا را دارند که ما به خاطر حمایت‌های دولت از بورس وارد بازار سرمایه شده ایم؛ باید این افراد را تحت حمایت قرار دهیم تا آسیب کمتری مورد توجه آن‌ها باشد.
این مقام مسئول در پاسخ به نحوه این حمایت‌ها بیان کرد: شیوه‌های این حمایت به صورت‌های گوناگون است. اما به علت اینکه اقتصاد ما دولتی است و مسائل اجتماعی نیز در اولویت نظام سیاست گذاری کشور ما قرار دارد، می‌توانیم طرح‌هایی را اجرایی کنیم که از جمله این طرح‌ها می‌توان به طرح بیمه سهام سهامداران با پرتفوی زیر ۱۰ میلیون تومان است که در جلسه قبل از پایان سال شورای عالی بورس به تصویب رسید. بهتر است طرح‌هایی شبیه به این مورد عملیاتی شوند و یا اگر قرار است حمایت‌هایی صورت بگیرد بر روی پرتفو‌های کوچکی که عمدتا نیز تازه وارد هستند، متمرکز شود.
اسلامی بیدگلی در پاسخ به اینکه آیا کانون سهامداران حقیقی می‌تواند گامی در جهت حمایت از این سهامداران باشد، تصریح کرد: شنیدن صدای سهامداران خرد و پیگیری حقوق بدیهی آن‌ها مانند تشکیل مجامع، حق رای آن ها، گرفتن سود‌های سهمی و ...؛ با توجه به این موارد به نظرم لازم است تا یک کانون قانونی وجود داشته باشد که این این مسائل را پیگیری کند.
عضو شورای عالی بورس در ادامه اظهار کرد:، اما تشکیل این کانون کمی سخت است. به این دلیل که تعداد مشارکت کنندگان در آن بسیار زیاد است و همچنین انتخاب اعضای هیئت مدیره و حقوقی که آن‌ها می‌توانند پیگیری کنند، پیچیدگی‌های اقتصادی و اجتماعی خود را دارد. به همین دلیل در حال حاضر در سازمان بورس و اوراق بهادار جلساتی تشکیل می‌شود و با کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص مشورت شده است، برای اینکه این کانون برای پیگیری حقوق بدیهی سهامداران خرد تشکیل شود.
این مقام مسئول با اشاره به وضعیت شاخص حمایت از سهامداران خرد در ایران اظهار کرد: شاخص سهامداران خرد نیز در ایران وضعیت خوبی ندارد که البته دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد. یک بخشی از آن مربوط به شکل گیری مجامع است. به نظرم همین طرح برگزاری مجامع الکترونیک اگر که برگزار شود، می‌تواند باعث بهبود شاخص سهامداران حقیقی شود. اما گزارش گری و همچنین پیگیری حقوق بدیهی سهامداران مانند همین حضور در مجامع و حمایت از حق رای آن‌ها می‌تواند وضعیت این شاخص را کمی بهتر کند.
آیا سازمان بورس در حمایت از سهامداران خرد موفق عمل کرده است؟
پیش از این رتضی شهیدی کارشناس حقوقی بازار سرمایه ، در پاسخ به اینکه در ماده ۷ قانون وظیفه حمایت از سهامداران حقیقی به عهده سازمان بورس و اوراق بهادار محول شده است؛ سازمان بورس در انجام این وظیفه تا کنون چه میزان موفق عمل کرده است، اظهار کرد: ماده ۲ قانون بازار، فلسفه شکل گیری سازمان بورس و شورای عالی بورس را حمایت از حقوق سرمایه گذاران ذکر کرده است.
طبق بند ۱۱ ماده ۷ اتخاذ تدابیر ضروری و انجام اقدامات لازم به منظور حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران در بازار اوراق بهادار نیز به عنوان یکی از وظایف این سازمان مطرح شده است.
او در ادامه بیان کرد: در همین راستا سازمان بورس و نهاد ناظر، به عنوان مقررات گذار در این بازار شناخته می شوند. یعنی مقررات، دستورالعمل و ... را تهیه می‌کنند و یکی از روش‌های عمده حمایت از حقوق و منافع سرمایه گذاران، مقررات گذاری است.
شهیدی با اشاره به اینکه آیا سازمان بورس تا کنون موفق بوده یا خیر، اشاره کرد: این موضوع را می‌توان در دو بخش و به قبل و بعد از ورود دولت تقسیم کرد. قبل از اینکه دولت به صورت جدی از سال ۹۸ و ۹۹ که در این حوزه ورود کرده است؛ سازمان بورس به صورت نسبتا مستقیم در این راستا اقدام کرده است. اما بعد از آن با در نظر گرفتن وزیر اقتصاد با عنوان رئیس شورای عالی بورس، لاجرم سازمان بورس نتوانست به وظیفه قانونی خود که حمایت از سهامداران خرد است، عمل کند.
او ادامه داد: مصداق آن را به این صورت مشاهده می‌کنید که هیئت مدیره سازمان بورس مصوبه‌ای را در خصوص محدودیت نوسان قیمتی در افت و بالا رفتن ارائه می‌کند، اما وزیر اقتصاد آن را منتفی اعلام کرد. آن هم به دلیل جایگاهی که وزیر اقتصاد در شورای عالی بورس دارد.
لزوم توجه به معیار‌های سازمان بین المللی استاندارد
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: عمل به وظیفه ذاتی سازمان در ماده ۲ قانون بازار که حمایت از سهامداران است و همچنین حفظ بازار شفاف، ساماندهی، منصفانه و کارا کردن این بازار است؛ منوط به استقلال سازمان بورس است. این استقلال باید از تمامی نهاد‌های سیاسی و حاکمیتی باشد. به همین دلیل نیز iso (سازمان بین المللی استاندارد) اصرار دارد که سازمان‌های بورس و نهاد‌های ناظر حتما باید non governmental باشند. یعنی نهاد غیر حاکمیتی و دولتی باشند و به هیچ وجه تحت تاثیر دولت نباشند.
او ادامه داد: دولت فقط می‌تواند به عنوان یک بازیگر در این عرصه ورود کند. نه به عنوان شخصی که سیاست‌ها را جرح و تعدیل کند. اما متاسفانه قانون بازار ما طوری نوشته شده که به وزیر اقتصاد یا سایر ارکان دولتی در شورای عالی بورس اختیار متقنی داده شده است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به ابزار‌های سازمان بورس برای حمایت از سهامداران خرد، بیان کرد: در گزارش بانک جهانی معیار‌هایی برای ارزیابی وضعیت کسب و کار در کشور‌ها بیان کرده است. یکی از موارد آن، حمایت از حقوق سهامداران خرد است. ما در این زمینه ضعف‌هایی داشته ایم. اما سازمان بورس چندین مصوبه و تا جایی که تحت اختیارش بوده ارائه و تصویب کرده است.
او افزود: از جمله، دستورالعمل افشا و انتشار معاملات اشخاص وابسته ماده ۱۲۹؛ این مصوبه تاثیر مهمی در این موضوع داشت که اگر اشخاص وابسته می‌خواهند معاملاتی را انجام دهند، حتما باید مسیری را طی کنند که علاوه بر شفافیت در معاملات، بازرس نیز بتواند عادلانه بودن قیمت را تبیین کند. این موارد در سایر کشور‌ها تحت عنوان قانون است. اما متاسفانه قانون گذار ما مشغول کار‌های مهم تری است و به این موارد نمی‌پردازد.
شهیدی در ادامه اظهار کرد: مورد دیگر، لایحه حمایت از سهامداران خرد بود که البته از سایر جا‌های دیگر آغاز شده بود، اما سازمان بورس نیز با آن همراهی کرد. این لایحه مبنی بر این بود که چند ماده از قانون تجارت نیاز به اصلاح دارد. به عنوان مثال، ماده ۹۵ قانون تجارت در مورد شرکت‌های سهامی؛ مبنی بر این بود که یک پنجم سهامداران اقلیت می‌توانند مجمع را دعوت کنند. در مصوبه جدید این یک پنجم را به یک دهم تبدیل کردند. یعنی حد نصاب آن را پایین‌تر آوردند؛ و مطابق با استاندارد‌های سایر کشور‌ها قرار گرفت.
او افزود: همچنین، دعوای مشتق؛ یعنی دعوایی که سهامداران می‌توانند علیه مدیران شرکت با هزینه شرکت انجام دهند که در ماده ۲۷۶ بیان شده است. حد نصاب مورد نیز یک پنجم سهامداران است که در مصوبه جدید تغییر کرده است.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به تشکیل کانون سهامداران خرد در جهت حمایت از این سهامداران اظهار کرد: حمایت از سهامداران خرد منحصر به کانون نیست. متاسفانه افرادی که بیرون از بازار هستند و با توجه به جنبه تبلیغاتی و شعاری داشتن این کانون، پشت این قضیه قرار گرفته و از این موضوع حمایت می‌کنند مبنی بر اینکه ما پیگیر تشکیل این کانون هستیم و .... اما با تقویت استقلال سازمان بورس و جنبه و تقدم کارشناسی آن نسبت به سایر جنبه ها، بسیار راحت‌تر می‌توانند به آن اهداف دست پیدا کنند.
او در ادامه اظهار کرد: یعنی خود این کانون می‌تواند آفت بزرگی برای سهامداران خرد باشد و موضوع حرفه‌ای و تخصصی بازار‌های مالی به ویژه بورس، آفت زده سیاست و شعار شود. اگر کسی ادعای واقعی برای حمایت از سهامداران خرد دارد سعی کند و توان خود را بر روی حاکمیت نظرات کارشناسی بر این بازار بگذارد. نه اینکه در وضعیت فعلی که مخاطب این بازار نیز زیاد است، هر کس می‌آید و ادعایی می‌کند.
شهیدی در ادامه بیان کرد: در مورد این کانون سهامداران حقیقی نگرانی عمده‌ای دارم و آن هم این است که با وظایف ذاتی سازمان بورس، ممکن است که موازی کاری باشد.
او گفت: همچنین در مورد مدیران این کانون که ممکن است تحت اختیار سازمان بورس و یا شورای دولتی داده شود و کار نظارت کارشناسی از ریل خارج شود. به بیان دیگر بازار سرمایه و نظارت بر آن از جنبه کارشناسی خارج شود و جنبه غیر کارشناسی از جمله سیاسی، شعاری و ... بر آن حاکم شود.